Bursa’nın sanayiinin anlatılması Evvelâ çeşit çeşit kırmızı kadife işlenir ki Frengistan’ın Ceneviz’inde işlenmez. Renkli sereng, Bursa alacası, nefti ve mavi bezleri, kırk kalem peştemalları, Bursa ipeği keseleri ve fitil ibrişimi meşhur olmuştur. Çatma işlemeli kadife yastığı.
Osmanoğullan padişahlarından olan geçmiş padişahların ziyaret yerlerinin anlatılması Allah onların hepsine rahmet eylesin Bu kitabın yazılma sebebi ve bu güzel eserin düzenlenmesenin nedeni, geçmişlerin anlaşılması ve bilinmesidir. Gönül açan bu eseri bu yolla yazdı. Rum tarihçileri ve mana sahibi söz söyleyenler âyet “Bizden kimse müstesnâ olmamak üzere herbiri için malum birer makam vardır.” [Sâffât, 164] gereğince yeryüzünde ilk defa makam edinen insan, beşeriyetin (insanlığın) babası Hazret-i Âdem Safî aleyhisselâmdır. Evlatlarının evlatları yeryüzüne yayılıp cihanı süslediler.
Nebî evlâdındandır
Lâkin kavim ve milletler arasında büyük ayrılıklar ve çatışmalar olmuştur. Ama çeşitli cinsleri “ân merzibûm, bi-takdîri hayyi’l-Kayyûm” fermanıyla aslında Rum (Anadolu) kavmi Ays bin İshak Nebî evlâdındandır, ama sağlam söz ve haberle Yâfes’e ulaşmaktadır. Yiğit ve cesur bir kavim, temiz inançlı, asalet ve ululuk sahipleridir ki ilk defa Anadolu diyarına ayak basan 476 [1083] tarihinde Selçukoğulları’dır.
İlk başta Selçuklular, Dânişmendoğulları beyleri ile fikir birliği ve gönül birliği ederek Malatya, Kayseri, Alâiye, Antakya ve Konya diyarlarına yerleşip Konya’da müstakil padişah olup tahtgâh edindiler. Dânişmendli beyleri de Sivas ve Erzurum bölgelerini tahtgâh edinip Niksar şehrinde Melik Gazi hazretleri kaldı ki orada gömülüdür. Bunların ilk çıktıkları yer Mâve- raünnehir’dir. Daha sonra Selçuklulardan Sultan Alâeddin, ünlü ve yarar padişah oldu. Mahan yurdundan Osmanoğulları’nın atası Ertuğrul doğrulup Sultan Alâeddin yanma geldi. Zira yakınlıkları var idi. Ertuğrul, boy beyi olup Konya’dan Bursa, İznik ve İznikmit taraflarını yağmalayıp etrafındakilere ve yakınlarıyla zengin olup ün ve san sahibi oldu.
Tanrı’nın hikmeti, 600 [1204] tarihinde Selçukluların soyları tükenince bütün Anadolu halkı kendi istek ve iradeleriyle Ertuğrul Bey’i bey edip tuğ ve sancak verdiler, ancak sikke ve hutbe sahibi değil idi. Nice zaman bey olup İznik yakınında Söğütçük adlı kasabada vefat etti, orada gömülüdür. Sonra yerine oğlu Ertuğrul oğlu Osman Bey Gazi bütün büyük velilerin izinleriyle bağımsız padişah olup sikke ve hutbe sahibi oldu. Tahta çıkış tarihi, evvelâ “Osman” lafzıdır, sene 699 [1299] istanbul day tour.
Bunların kutlu zamanlarında ilk defa cuma hutbesini Tursun Fakıh okudu, kutlu seyyidlerden Şeyh Edebalı hazretlerinin kızını alıp Orhan Bey ondan doğdu. Osmanoğulları, anneleri tarafından kutlu seyyidlerden olduklarının sebebi odur. Tâ Fâtih Sultan Mehmed’e gelinceye kadar Osmanoğulları’na, Osman Bey, Orhan Bey, Murad Bey ve Yıldırım Bey derlerdi. Fâtih Sultan Mehmed, Kostantıniyye’yi feth ettiğinde Akşemseddin hazretleri sultan deyince sikkelerine öyle yazdılar.
Sultan I. Selim’e, Kemâl Paşazâde “Hâdimü’l-Harameyn” [Mekke ve Medine’nin hizmetçisi] dedi. Süleyman Han’a, Ebus- suud Efendi “Sultanul-berreyn ve hâkânü’l-bahreyn” [İki karanın sultanı ve iki denizin hakanı] dediler. Zira Malta ve Rodos’u feth edip “sâhib-i bahr” oldu. Bağdad’ı feth edip “Sultanü’l-berreyn” dediler. Allah saklasın ya Bağdad veya Rodos elden gitse “es- Sultanü’l-berreyn ve’lbahreyn” demek doğru olmaz. Onun için Osmanoğulları Bağdad ve Rodos’un korunmasına çok gayret ederler.
Osman Han Gazi’nin fetihlerinin anlatılması Evvelâ Bilecik Kalesi, İnegöl Kalesi, Karahisar Kalesi, İnönü Kalesi, İznik Kalesi, Köprühisar Kalesi, Ilıbad hisarı, Kestel Kalesi, Kite Kalesi, Biga Kalesi velhâsıl iki yüz kale ve iki yüz hutbe sahibidir.
Osmancık devletindeki vezirleri bildirir
Osmancık zamanındaki âlimleri bildirir
Osmancık devletindeki şairleri bildirir
Osman Han Gazi ziyareti
Sultan Alâeddin’den sonra yirmi bir sene bey olup yirmi altıncı yılda vefat etti. Allah bağışlama nuruyla kabrini nur- landırsın. Ömür müddetleri altmış dokuz sene oldu. Bursa’y1/ Orhan Gazi şehzâde iken feth ettiği saat Osman Gazi vefat ettiğine tarih; “Feth-i Bursa” 761 lafzı tarih olmuştur. Diğer tarih:
Meğâribde meşârıkda pür zeynîdir
Osman Han Gazi oğlu Orhan Han Gazi’nin tahta çıkışının kısaca anlatılması
Hicret’in yedi yüz beşinde tahta çıktı Yer altında bir mağara vardır.
Orhan Gazi’nin fetihleri: Evvelâ, Akyazı Kalesi, Konrapa Kalesi ve Rumeli’nde Yanbolu Kalesi ve Gelibolu’nun fethi tarihi;
Bismirrahmânirrahîmdir. Sene 740.
Mudurnu Kalesi, Kocaili Kalesi, îznikmit Kalesi, Yalakâbâd Kalesi, Bursa Kalesi, İznik Kalesi, Taraklı Kalesi, Bolu Kalesi, Göynük Kalesi, Karesi Kalesi, Balıkesri Kalesi, sağlam Bergama Kalesi, Edremid Kalesi, Çemennik Kalesi, İşlona hisarı, Tekirdağı hisarı, Bolayır Kalesi, Orhan Gazi oğlu Süleyman t’aşa eliyle, yine Bolayır’da yatar, Allah rahmet eylesin. Bu kaleler feth oldu, ilk defa Hacı Bektaş-ı Velî telkiniyle yeniçeri askeri tayin olundu.
Orhan pazi ziyaret yeri: 771 [1369/70] tarihinde vefat etti. Babası Osman’Gazi ile ikisi iç kale camiinde nur dolu bir türbede gömülüdürler. Kırk bir sene padişah olup işin sonunda âhiret padişahı oldu. Ömür müddeti, altmış dört sene oldu. Hayrat sahibi, fakirleri sever, Allah yolunda savaşır, yumuşak huylu bir padişah idi.
Orhan Gazi’nin vezirleri
Orhan Gazi asrındaki usta şairleri bildirir
Orhan Gazi devletinde olan büyük evliyâları, âlimleri ve sâlihleri bildirir
Evvelâ Davud-ı Kayseri hazretleri: Karamanlıdır. Ancak Kayseri’de ilim tahsil etmek için bulunup kaldığı için “Kayseri (Kayserili)” derler. Muhyiddin-i Arabi hazretlerinin Füsûs’unu şerh etmiştir. Tasavvuf ilminde sanki Teftazanî’dir. Orhan Gazi’nin İznik’te yaptırdığı medreseye ilk defa bu zât müderris olduğundan müderrislerin önderi bu zâttır.
